Kitar semula bahan kimia berbahaya dalam plastik boleh mengancam kesihatan manusia dan meracuni ekonomi pekeliling. Kajian yang dijalankan oleh International Pollutants Elimination Network (IPEN) mendapati bahawa bahan kimia toksik daripada plastik tidak dikeluarkan semasa proses kitar semula tetapi dibawa ke produk plastik kitar semula yang baharu. Walaupun peningkatan dalam kitar semula plastik dilihat sebagai penyelesaian kepada masalah pencemaran plastik, namun plastik yang mengandungi bahan kimia toksik tidak boleh sama sekali dikitar semula sebaliknya dianggap sebagai bahan bukan pekeliling.
Bahan kimia toksik seperti kalis api berbromin (brominated flame retardants – BFRs) telah ditemui dalam produk plastik kitar semula dari China, Indonesia dan Rusia. BFR ialah bahan kimia yang ditambah pada produk untuk mengelakkan produk tersebut daripada terbakar. Kesemua 73 sampel produk plastik seperti mainan, aksesori rambut, bekalan pejabat dan peralatan dapur yang dianalisis oleh IPEN mengandungi BFR. Kehadiran BFR dalam produk boleh menyebabkan kemudaratan kepada manusia dan alam sekitar.
Bahan perfluoroalkyl dan polyfluoroalkyl (PFAS) yang juga dikenali sebagai ‘bahan kimia kekal’ telah ditemui dalam pakaian ketiga-tiga negara ini dalam analisis oleh IPEN. Bahan kimia PFAS telah digunakan secara meluas untuk membuat pakaian luar kalis air. Kehadiran bahan kimia PFAS dalam produk pengguna boleh menyebabkan pendedahan semasa pengeluaran dan pelupusan. Kebanyakan sisa tekstil berakhir di tapak pelupusan atau dibakar. Pembakaran bukan sahaja melepaskan bahan pencemar yang lain, tetapi ia juga boleh membawa kepada pelepasan PFAS dan gas rumah hijau terfluorinasi. Percaya atau tidak, kita semua terdedah kepada PFAS kerana kajian terbaru menunjukkan bahawa PFAS telah dikesan dalam udara, tanah, air, dan juga sumber air minuman.
Satu lagi bahan kimia toksik ialah Bisphenol A (BPA), suatu bahan kimia sintetik yang digunakan secara meluas dalam plastik polikarbonat dan resin epoksi. Beberapa negara, termasuk Malaysia, negara anggota EU, China, dan Indonesia telah mengehadkan penggunaan BPA dalam botol bayi. Bagaimanapun, dalam kajian yang dijalankan oleh Persatuan Pengguna Pulau Pinang (CAP) dengan kerjasama IPEN, BPA telah dikesan dalam kesemua 9 sampel botol polikarbonat Malaysia yang diuji termasuk botol bayi yang diimport.
Pendedahan kepada BPA yang merupakan bahan kimia yang mengganggu endokrin dikaitkan dengan beberapa kesan buruk kesihatan termasuk kanser, gangguan kesuburan, dan disfungsi seksual pada lelaki dan wanita, serta diabetes. Tahap BPA kanak-kanak adalah lebih tinggi daripada orang dewasa kerana bayi terdedah kepada BPA melalui minuman dan makanan yang terlarut daripada botol dan bekas lain.
Kajian oleh CAP dan IPEN ke atas pelet plastik kitar semula, menunjukkan bahawa pelet mengandungi tiga kumpulan bahan kimia berbahaya, iaitu penstabil UV benzotriazole (BUV), kalis api bromin dan bisphenol A.
Penstabil UV Benzotriazole (BUV) digunakan secara meluas dalam plastik, salutan dan kosmetik kerana ia boleh menghalang degradasi daripada pendedahan cahaya matahari. Sesetengah BUV boleh bioakumulasi dan juga berterusan dalam persekitaran. Di samping itu, beberapa BUV boleh menjejaskan kesihatan manusia; contohnya, gangguan endokrin. BUV dikenali sebagai bahan kimia yang mengganggu endokrin.
Beberapa pelet yang dianalisis dalam kajian itu mengandungi UV-327, yang diklasifikasikan sebagai Bahan Kebimbangan Sangat Tinggi di EU. Keizinan khusus diperlukan sebelum penggunaan UV-327. Bahan tersebut boleh menyebabkan kerosakan organ, boleh membahayakan hidupan akuatik dengan kesan berpanjangan, kerengsaan mata yang serius, boleh menyebabkan kerengsaan kulit dan kerengsaan pernafasan.
Menurut Penasihat Sains IPEN, Dr Sara Brosché, pelet dari Malaysia tidak sesuai digunakan dalam produk baharu, khususnya produk yang mendedahkan kanak-kanak kepada bahan kimia toksik. Oleh itu, kita tidak boleh mengitar semula bahan plastik yang mengandungi bahan kimia toksik. Selain itu, pengilang harus menghapuskan bahan kimia toksik yang digunakan dalam plastik secara berperingkat dan mendedahkan sebarang kandungan toksik kepada pengguna hiliran, pengguna, operator kitar semula dan kakitangan pengurusan sisa.
Pengeksportan sisa plastik dan plastik yang mengandungi bahan kimia toksik perlu dilarang, terutamanya sisa elektronik. Akhir sekali, kerajaan juga harus memainkan peranan dengan tidak menggalakkan perniagaan kitar semula plastik toksik kerana ia boleh memusnahkan alam sekitar dan membahayakan kesihatan pekerja dan pengguna.
Rujukan:
[1] Consumers Association of Penang. (2022). CAP: Toxic chemicals found in plastic pellets used for recycled plastics https://consumer.org.my/cap-toxic-chemicals-found-in-plastic-pellets-used-for-recycled-plastics/
[2] IPEN (2022). Plastic Poisons the Circular Economy |https://ipen.org/news/plastic-poisons-circular-economy
[3] IPEN (2022). Brominated Flame Retardants in Plastic Products from China, Indonesia, and Russia https://ipen.org/documents/brominated-flame-retardants-plastic-products-china-indonesia-and-russia
[4] IPEN (2022). PFAS in clothing study in Indonesia, China, and Russia shows barriers for non-toxic circular economy. https://ipen.org/sites/default/files/documents/ipen-pfas-2021-v1_6w.pdf
[5] IPEN (2021)Widespread chemical contamination of recycled plastic pellets globally . https://ipen.org/documents/widespread-chemical-contamination-recycled-plastic-pellets-globally
