Konvensyen Kesatuan Antarabangsa bagi Perlindungan Varieti Baru Tumbuhan (UPOV) menafikan hak petani, menggalakkan biopirasi dan mengancam agrobodiversiti.
SAM menyokong sepenuhnya kenyataan di bawah yang dikeluarkan oleh Persatuan Pengguna Pulau Pinang dan Forum Kedaulatan Makanan Malaysia (FKMM). SAM adalah ahli Forum ini.
Petani di Malaysia memperoleh bekalan benih daripada pelbagai sumber iaitu daripada agensi kerajaan seperti Jabatan Pertanian (DOA), pihak swasta melalui pemborong dan peruncit benih, serta daripada rakan dan ahli keluarga. Berdasarkan perundangan, benih boleh dibahagikan kepada varieti yang dilindungi dan varieti tidak dilindungi.
Varieti yang dilindungi didaftarkan di bawah mekanisme perlindungan varieti tumbuhan. Perlindungan varieti tumbuhan (PVP) terdiri daripada hak monopoli (juga dikenali sebagai hak pembiak baka tumbuhan) yang diberikan kepada pembiak baka tumbuhan untuk tempoh tertentu berhubung dengan pembangunan varieti baru tumbuhan. Pada masa kini, Malaysia menerima pakai Akta Perlindungan Varieti Baru Tumbuhan 2004 (Akta PVBT 2004) yang bertujuan untuk mengimbangi kepentingan berbeza pihak yang beroperasi dalam sistem pertanian negara sambil mencerminkan hak dan komitmen Malaysia di bawah pelbagai instrumen antarabangsa seperti Perjanjian Antarabangsa mengenai Sumber Genetik Tumbuhan untuk Makanan dan Pertanian (ITPGRFA), Konvensyen Kepelbagaian Biologi (CBD) dan Protokol Nagoya.
Beberapa ciri penting Akta PVBT 2004 ialah:
- pengiktirafan dan perlindungan sumbangan yang dibuat oleh petani tempatan dan orang asal kepada pembangunan varieti baru tumbuhan dengan menggunakan kriteria pendaftaran yang berbeza untuk penternak komersial dan petani tempatan.
- langkah-langkah yang bertujuan untuk mengoperasikan hak Malaysia di bawah CBD untuk mencegah biopirasi, memudahkan perkongsian faedah yang adil dan saksama, dan menyokong pelaksanaan perundangan biokeselamatan seperti pengisytiharan sumber bahan genetik tumbuhan dan persetujuan bertulis terlebih dahulu daripada pihak berkuasa yang mewakili masyarakat tempatan atau pribumi sekiranya varieti tumbuhan itu dibangunkan daripada varieti tradisional.
- sekatan ke atas hak pembiak baka tumbuhan supaya tidak menjejaskan kegunaan bukan-komersial dan amalan petani kecil mengusahakan tanah mereka sendiri dengan benih/bahan pembiakan yang disimpan dari ladang, membenarkan juga pertukaran amaun benih/bahan pembiakan yang munasabah di kalangan kecil petani.
Terdapat satu lagi set undang-undang PVP yang sedang dilobi oleh pihak tertentu untuk digunakan di Malaysia yang dipanggil Akta Kesatuan Antarabangsa bagi Perlindungan Varieti Baru Tumbuhan 1991 (International Union for the Protection of New Varieties of Plants Act of 1991 – UPOV 1991). Konvensyen UPOV pada asasnya ditubuhkan sebagai sebuah kelab kecil negara yang berdedikasi untuk mewujudkan hak penternak tumbuhan komersial. Ia direka untuk disesuaikan dengan sistem pertanian negara maju, terutamanya negara Eropah yang banyak bergantung kepada penternak komersial untuk bekalan benih.
UPOV 1991 menyediakan perlindungan meluas varieti tumbuhan kepada pembiak baka, dengan sekurang-kurangnya 20 tahun (25 tahun untuk pokok dan tumbuhan menjalar seperti anggur) hak monopoli. Monopoli ini tidak mengendahkan inovasi yang dibuat oleh petani selama berabad-abad dengan mengehadkan hak petani secara bebas untuk menyimpan, menggunakan, menukar dan menjual benih dan bahan pembiakan yang disimpan dari ladang. Petani menggunakan pengetahuan tradisional mereka dalam pemilihan, pemeliharaan dan penyimpanan benih sebagai asas inovasi tempatan dan pemuliharaan benih in situ.
UPOV mendakwa bahawa terdapat pengecualian di mana hak pembiak baka tidak meliputi tindakan yang dilakukan secara persendirian dan untuk tujuan bukan komersial tetapi ia memberikan tafsiran yang sempit tentang pengecualian tersebut. Menjual atau menukar benih/bahan pembiakan dengan petani berdekatan atau di pasaran tempatan, atau perkongsian benih atau memakan hasil tuaian dengan ahli keluarga yang tidak tinggal di pegangan yang sama, adalah di luar skop pengecualian.
Di bawah UPOV, kriteria utama untuk varieti baru tumbuhan dilindungi ialah: kebaharuan (varieti tidak boleh didapati sebelum ini dalam jangka masa tertentu), kelainan (boleh dibezakan daripada mana-mana varieti lain), keseragaman (cukup seragam dalam ciri-ciri yang berkaitan) dan kestabilan (ciri-ciri yang berkaitan mesti kekal tidak berubah selepas pembiakan berulang). Dengan kriteria yang ketat ini, UPOV sudah mengecualikan varieti petani atau ras daratan daripada diberi perlindungan yang sama kerana petani biasanya akan menghasilkan lebih banyak varieti yang heterogen dan berubah-ubah yang bertindak balas terhadap sumber genetik yang pelbagai. Ini penting untuk biodiversiti tanaman.
Mengenai biopirasi, UPOV 1991 menyatakan bahawa hak pembiak baka mestilah bebas daripada sebarang langkah berkaitan pengeluaran, pensijilan, pemasaran, pengimportan atau pengeksportan bahan tersebut, sekali gus menolak sebarang jenis pendedahan negara asal atau asal usul sah sumber genetik sebagai syarat untuk pemberian perlindungan varieti tumbuhan. Ini bertentangan dengan kewajipan Malaysia dalam CBD dan Protokol Nagoya.
Pengarang “The Potential Impact of UPOV 1991 on the Malaysian Seed Sector, Farmers and Their Practices”, laporan yang diterbitkan oleh Third World Network dan APBREBES telah menjalankan tinjauan dan temu bual untuk lebih memahami apa yang berlaku di lapangan dan potensi implikasi UPOV 1991 dan sekatannya terhadap petani padi serta petani sayur-sayuran, buah-buahan dan tanaman industri di Semenanjung Malaysia, Sabah dan Sarawak.
Di Semenanjung Malaysia, tinjauan yang dijalankan di kalangan 200 pesawah mendapati bahawa 50.4% benih yang digunakan responden adalah daripada varieti MR220 CL2 yang dilindungi, diikuti dengan varieti SIRAJ MR297 yang dilindungi (26.4%). Tinjauan mendapati 33.50% petani menyimpan benih dari ladang mereka sendiri. 83.58% melakukannya kerana percaya kualiti benih terjamin dan berpuas hati dengan benih yang diproses sendiri. 16.41% lagi ingin menjimatkan kos dengan menyimpan benih. Jumlah benih yang mereka simpan adalah 10% hingga 20% daripada hasil tuaian mereka dan mereka juga berkongsi dan menjual benih yang disimpan dari ladang. Hampir 99% daripada responden kaji selidik menentang sekatan ke atas pertukaran dan penjualan benih atas sebab-sebab seperti: inginkan kebebasan memilih apa-apa benih yang mereka suka; ingin mengawal benih yang disimpan di ladang mereka sendiri; tiada jaminan bahawa benih di pasaran akan sentiasa mengekalkan kualitinya; bimbang harga benih akan meningkat; dan bimbang mereka tidak dapat menjimatkan kos apabila diperlukan.
Di Sabah dan Sarawak, beberapa siri temu bual mendalam yang dijalankan dalam kalangan 40 pesawah mendedahkan penyimpanan dan pertukaran benih menjadi amalan biasa dalam kalangan petani yang menggunakan benih padi tradisional atau benih subsidi kerajaan. Dalam kes kedua, penyimpanan benih dianggap perlu kerana kelewatan berterusan dalam pengedaran benih oleh kerajaan. Terdapat juga kebimbangan mengenai penyelewengan sumber genetik tempatan memandangkan peningkatan minat dalam mengkomersialkan varieti tradisional.
Perjanjian perdagangan bebas sering digunakan untuk memaksa negara menyertai UPOV 1991. Dalam kes Malaysia, ratifikasi mengejut Perjanjian Komprehensif dan Progresif untuk Perkongsian Trans-Pasifik (CPTPP) pada Oktober 2022 adalah membimbangkan, kerana perjanjian tersebut memerlukan Malaysia untuk menyertai UPOV 1991 dalam tempoh empat tahun. Walaubagaimanapun, terdapat negara yang tidak meratifikasi UPOV 1991 walaupun diperlukan oleh perjanjian perdagangan, disebabkan oleh potensi kesan negatif UPOV 1991 terhadap sistem pertanian negara dan bantahan awam.
Pakar bebas yang melaporkan kepada Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu juga telah berhujah keras untuk tidak menggunakan perjanjian perdagangan untuk memaksa UPOV 1991 ke atas negara membangun seperti Malaysia.
Kami MEMBANTAH sebarang usaha Kementerian Pertanian untuk meminda Akta PVBT 2004 untuk menyertai Konvensyen UPOV.
Mohideen Abdul Kader
Presiden
Persatuan Pengguna Pulau Pinang (CAP)
NurFitri Amir Muhammad
Ketua Penyelaras
Forum Kedaulatan Makanan Malaysia (FKMM)
